ابزار ارتودنسی چیست؟
وسایل و ابزار ارتودنسی مجموعهای از ابزارها و تجهیزات پزشکی هستند که برای تشخیص، پیشگیری و درمان اختلالات و نقصهای دندانی و فکی استفاده میشوند. ابزار ارتودنسی توسط ارتودنتیستها (دندانپزشکان تخصصی در حوزه ارتودنسی) استفاده میشوند و هدف اصلی آنها بهبود قالب و ترتیب دندانها و فکها و بهبود عملکرد دهان و فکها است.
انواع ابزار ارتودنسی و کاربرد هر کدام
برخی از ابزارهای مورد استفاده در انواع روش های ارتودنسی مانند ارتودنسی نامرئی، ارتودنسی ثابت، ارتودنسی دیمون و دیگر روش ها عبارتند از:
1. براکتها (Brackets)
براکتها کوچکترین قطعات ارتودنسی هستند و روی سطح دندانها چسبانده میشوند. آنها به سیمهای ارتودنسی متصل شده و با تنش و فشار تغییر شکل میدهند تا به تدریج دندانها را به جای خود درست کنند.
2. کامات (Archwires)
کاماتها سیمهای فلزی است که در براکتها قرار میگیرند. این ابزار در ارتودنسی به عنوان یک ابزار فشاری عمل میکنند و با تنش و فشار بر روی دندانها و فکها، آنها را به جای خود به راحتی حرکت میدهند.
3. رینگها (Bands)
رینگها حلقههای فلزی هستند که بر روی دندانهای مزروعه (دندانهای مولر) قرار میگیرند. آنها به عنوان پایههایی برای نصب براکتها و اتصال کاماتها عمل میکنند.
4. اسپیسرها (Spacers)
اسپیسرها برای ایجاد فاصلههای کوچک بین دندانها استفاده میشوند. این فاصلهها به ارتودنتیست کمک میکند تا رینگها را راحتتر بر روی دندانها قرار دهد.
5. ریتینرها (Retainers)
ریتینرها بعد از اتمام درمان ارتودنسی استفاده میشوند تا دندانها را در مکان جدید خود حفظ کنند. آنها از مواد مختلفی مانند پلاستیک یا فلز ساخته میشوند.
مهم است بدانید که لیست بالا فقط چند مثال از وسایل و ابزارهای ارتودنسی است و هر بیماری و مورد درمان ممکن است نیاز به وسایل و ابزارهای خاصی داشته باشد.
ابزار ارتودنسی ثابت
ابزار ارتودنسی ثابت شامل براکتها (brackets)، باندها (bands)، سیمهای ارتودنسی (archwires) و لیگچرها (ligatures) است. این ابزارها به صورت دائمی بر روی دندانها قرار میگیرند و در طول درمان ارتودنسی تغییراتی را ایجاد کرده و به تراز و تنظیم دندانها کمک میکنند.
براکتها یا باندها به دندانها چسبانده میشوند و سیمهای ارتودنسی به این براکتها بسته میشوند تا فشار مورد نیاز برای جابجایی دندانها ایجاد شود. لیگچرها نیز برای نگهداری سیمهای ارتودنسی در براکتها استفاده میشوند. ترکیب این ابزارها با هم درمان ارتودنسی ثابت را تشکیل میدهند.
ابزار ارتودنسی متحرک
ابزارهای ارتودنسی متحرک شامل انواع دستگاههای ارتودنسی قابل جابجایی و قابل تنظیم هستند. در ادامه، تعدادی از ابزارهای ارتودنسی متحرک را بررسی خواهیم کرد:
دستگاههای ارتودنسی متحرک قابل جابجایی
این ابزارها شامل پلاک ارتودنسی (orthodontic retainer) و انواع دستگاههای ارتودنسی مانند اپارات (appliance) و رمزی (retainer) است. این دستگاهها معمولاً از پلاستیک دست ساخته شدهاند و به دندانها قابلیت جابجایی و تنظیم را میدهند. آنها معمولاً درمانهای ارتودنسی ابتدایی، نگهداری پس از درمان ثابت، و یا درمانهای کوتاهمدت استفاده میشوند.
اسپیسر (expander)
اسپیسر یا تقویتکننده به دندانها اعمال فشار میکند تا کمی فاصله بین دندانها را افزایش دهد و پهنای دندانها را گسترش دهد. اسپیسر معمولاً برای تنظیم عرض قوس دندانی در مواردی مانند افتادگی فک بالا یا برای ایجاد فضای کافی برای ترتیب دندانها استفاده میشود.
آپاراتهای متحرک
آپاراتهای متحرک شامل دستگاههایی مانند هدگیر (headgear) و ماسک (facemask) است. این دستگاهها به صورت خارجی بر روی صورت یا سر قرار میگیرند و به دندانها و فکها فشار و کشش میآورند تا جهت و موقعیت جمجمه و فکها را تنظیم کنند. آپاراتهای متحرک معمولاً برای تنظیم رابطه بین فکها در مواردی مانند برخورد بین دندانها، عقبنشینی فک پایین و جلوبری فک بالا استفاده میشوند.
این فقط برخی از ابزارهای ارتودنسی متحرک هستند و در هر مورد، نوع و استفاده از ابزارهای ارتودنسی متحرک بستگی به نیازهای خاص بیمار و توصیههای ارتودنتیست دارد.
درمان انواع اختلالات دندانی و فکی با استفاده از ابزار های ارتودنسی
ابزارهای ارتودنسی برای درمان انواع اختلالات دندانی و فکی استفاده میشوند. برخی از این اختلالات عبارتند از:
- اصلاح برجستگیها و تروماها: اگر دندانها برجسته یا ترومایی (تروما به معنای عدم تطابق بین دندانها و فکها) باشند، ابزارهای ارتودنسی میتوانند به ترتیب دندانها و فکها و بهبود استحکام دندانها کمک کنند.
- اصلاح تراز بدنه دندانی: اگر دندانها در تراز بدنه به هم نچسبیده باشند (مثلاً در زاویه مورب)، ابزارهای ارتودنسی میتوانند دندانها را به ترتیب قرار داده و به تراز بدنه درست بیندازند.
- تنظیم تراز جلویی دندانها: اگر تراز جلویی دندانها نامناسب باشد (مانند دندانهای جلویی بیشتر از حد لازم جلوتر باشند یا به داخل فکها فرو روند)، ابزارهای ارتودنسی میتوانند دندانها را به ترتیب بندی کنند و تراز جلویی را بهبود بخشند.
- تنظیم فاصله بین دندانها: اگر فاصله بین دندانها ناکافی یا زیاد باشد، ابزارهای ارتودنسی میتوانند فاصله بین دندانها را تنظیم و به حالت مناسب برسانند.
- اصلاح بستر فکی: اگر بستر فکی نامناسب باشد (مانند فکهای بسته یا باز)، ابزارهای ارتودنسی میتوانند به ترتیب و تنظیم فکها کمک کنند و بهبود بستر فکی را ایجاد کنند.
به طور کلی، ابزارهای ارتودنسی برای درمان بیشتر اختلالات دندانی و فکی مورد استفاده قرار میگیرند و توسط ارتودنتیستها بر اساس نیازهای هر بیمار مشخص میشود.
مراقبت و نگهداری از ابزار های ارتودنسی
استفاده از ابزارهای ارتودنسی نیاز به مراقبت و نگهداری خاصی دارد تا بهترین نتیجه درمانی به دست آید و مشکلات احتمالی کاهش یابد. در زیر تعدادی از مراقبتها و نکات مهم در استفاده از ابزارهای ارتودنسی را بررسی میکنیم:
1. بهداشت دهان:
حفظ بهداشت دهان و دندانها بسیار مهم است. دندانها و ابزارهای ارتودنسی باید به طور منظم و دقیق تمیز شوند. شستشوی دهان پس از هر وعده غذایی با مسواک و معجون دندان، استفاده از نخ دندانی و آب دهان مطابق توصیههای ارتودنتیست مهم است.
2. محافظت در برابر آسیب و ضربه:
برخورد با آسیبهای مکانیکی میتواند باعث خراشیدگی یا شکستگی ابزارهای ارتودنسی شود. در ورزشهای حرکتی و فعالیتهایی که خطر ضربه به دهان و دندانها را دارند، استفاده از محافظ دهانی توصیه میشود.
3. رعایت رژیم غذایی:
در طول درمان ارتودنسی، ممکن است برخی از محدودیتهای خاص در رژیم غذایی وجود داشته باشد. مصرف غذاهای سفت و سخت میتواند به ابزارهای ارتودنسی ضربه بزند یا آنها را خراب کند. در نتیجه، رعایت توصیههای ارتودنتیست در مورد نوع غذاهایی که باید مصرف شود یا اجتناب شود، ضروری است.
4. مراجعات منظم به ارتودنتیست:
برای بررسی و تنظیم صحیح وضعیت ابزارهای ارتودنسی، تعیین برنامه درمانی، و ارزیابی پیشرفت درمان، مراجعه منظم به ارتودنتیست بسیار مهم است. تعیین وقتهای مراجعه را با ارتودنتیست خود هماهنگ کنید و از ایجاد هر گونه تاخیر در درمان خودداری کنید.
5. رعایت دستورات و راهنماییهای ارتودنتیست:
راهنماییها و دستورات ارتودنتیست شامل استفاده صحیح از ابزارهای ارتودنسی، تغییر سیمها و براکتها در زمان مشخص و استفاده از لوازم جانبی است. رعایت دستورات و راهنماییهاز ارتودنتیست بسیار مهم است و بهترین نتیجه درمانی را به شما خواهد داد.
اگر شما یا کودکانتان از ابزارهای ارتودنسی استفاده میکنید، همواره به دنبال راهنماییها و توصیههای ارتودنتیست برای نگهداری صحیح از آنها باشید. این شامل تمیزکردن منظم و دقیق دندانها و ابزارهای ارتودنسی، رعایت توصیهها در مورد رژیم غذایی، استفاده از محافظ دهانی در فعالیتهای خطرناک، و مراجعات منظم به ارتودنتیست میشود.
همچنین، در هر مشکل یا نگرانی درباره استفاده از ابزارهای ارتودنسی، به ارتودنتیست خود مراجعه کنید. آنها میتوانند به شما راهنمایی کنند و اطمینان حاصل کنند که درمان صحیحی در حال انجام است. مراقبت و نگهداری مناسب از ابزارهای ارتودنسی به شما کمک میکند تا درمان موثر و بدون مشکل انجام شود و زمان درمان نیز کاهش یابد.
قیمت ابزار ارتودنسی
قیمت ابزارهای ارتودنسی ممکن است متفاوت باشد و بستگی به نوع و کیفیت ابزارها، محل جغرافیایی و ارتودنتیستی که درمان را انجام میدهد، داشته باشد. عوامل دیگری مانند سطح پیچیدگی مورد درمان، طول درمان و نیاز به تعویض مداوم ابزارها نیز میتوانند قیمت را تحت تأثیر قرار دهند.
عموماً، درمان ارتودنسی ثابت با استفاده از براکتها و سیمهای ارتودنسی قیمتی بالاتر نسبت به درمان ارتودنسی متحرک دارد. هزینه ابزارهای ارتودنسی ثابت شامل هزینه براکتها، باندها، سیمهای ارتودنسی و لیگچرهاست.
در هر صورت، بهتر است با ارتودنتیست خود در مورد قیمت ابزارهای ارتودنسی و هزینه کلی درمان مشورت کنید. ارتودنتیست شما قادر خواهد بود شرایط مالی، نیازهای درمانی و هزینههای مربوطه را بر اساس مورد خاص شما تعیین کند.
دکتر مهدیه خسروی – متخصص ارتودنسی و ناهنجاری های فک و صورت