مشکلات فکی به مشکلات و اختلالاتی اطلاق می‌شود که مرتبط با عملکرد و سلامتی فک و دهان هستند. این مشکلات می‌توانند در ساختار فک، دندان‌ها، مفاصل فکی و بافت‌های اطراف آن‌ها رخ دهند. در ادامه به بررسی برخی مشکلات فکی رایج و انواع راه های درمانی آن مانند درمان با ارتودنسی میپردازیم.
انواع مشکلات فکی
برخی از مشکلات فکی رایج عبارتند از:
عدم تناسب رشدی فک‌ها
به عنوان یکی از مشکلات فکی، به وجود آمدن تفاوت‌های نامتناسب در اندازه، شکل یا موقعیت فک‌ها اشاره دارد. این مشکل می‌تواند در دو نوع اصلی رخ دهد: 1. عدم تناسب رشدی فک بالا و پایین و 2. عدم تناسب رشدی فک‌های جانبی که باید در سنین کودکی به کمک روش های ارتودنسی مانند ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک و یا دیگر روش ها هرچه سریع تر درمان شود.
درد فک
شامل درد در منطقه فک، مفصل فکی و عضلات گردن و صورت است. این دردها می‌توانند به علت تشنج عضلانی، التهاب مفصل فکی، آسیب دریچه دیسکی مفصل فکی یا دلایل دیگری رخ دهند.
بریدگی‌ها و زخم‌ها
شامل زخم‌های دهان، ترک‌ها و بریدگی‌های لثه و بافت‌های دهانی است. این مشکلات می‌توانند به علت ضربه، برخورد با اشیاء تیز، مصرف غذاهای سخت، بیماری‌های دهان و دندان یا مشکلات ناشی از خراشیدگی دندان‌ها رخ دهند.
بروز عفونت
عفونت‌ها می‌توانند در بافت‌های دهانی و لثه، دندان‌ها و مفاصل فکی رخ دهند. عفونت‌های دندان و لثه معمولاً باعث درد، تورم و قرمزی می‌شوند و نیاز به درمان دارند.
بروز مشکلات دندانی
شامل تسویه ناصحیح دندان‌ها، تراکم بیش از حد یا فاصله زیاد بین دندان‌ها، دندان‌های کج و متمایل و دندان‌های شکسته است. این مشکلات می‌توانند به علت عوامل مختلفی مانند برخورد با اشیاء سخت، ناهنجاری‌های ساختاری یا عدم مراقبت مناسب از دندان‌ها رخ دهند.
اختلالات مفصل فکی
شامل اختلالاتی است که در مفصل فکی رخ می‌دهد، مانند ناهنجاری‌های دریچه دیسکی مفصل فکی، التهاب مفصل فکی، فشار غیرمتعادل در مفصل و تشنج عضلانی. این مشکلات می‌توانند منجر به درد، صداهای عجیب در مفصل فکی، محدودیت در حرکت فک و مشکلات دیگری شود. در صورت بروز هرگونه مشکل فکی، مراجعه به دندانپزشک یا متخصص فک و صورت (مثل جراح فک و صورت یا ارتودنسی) ضروری است.
متخصصان ما در کلینیک ارتودنسی دکتر خسروی با بررسی و معاینه دقیق موقعیت دندان و فک بیمار، بهترین طرح درمانی را پیشنهاد میکنند.
علائم مشکلات فکی
مشکلات فکی می‌توانند با علائم مختلفی همراه باشند. در زیر، برخی از علائم مشترک مشکلات فکی را ذکر می‌کنیم:
- درد و ناراحتی: درد در منطقه فک، دهان، گردن و شانه‌ها ممکن است نشانه مشکلات فکی باشد. این درد ممکن است در طول روز یا هنگام جویدن، صحبت کردن یا بازکردن دهان بیشتر شود.
- مشکلات خوردن و گفتار: عدم تناسب رشدی فک‌ها می‌تواند منجر به مشکلات در فرایند خوردن و جویدن غذا شود. همچنین، ممکن است مشکلات در تلفظ برخی از صداها و کلمات را تجربه کنید.
- مشکلات در قفل شدن فک: در برخی موارد، فک ممکن است در حین باز کردن یا بسته شدن دهان قفل شود و باعث محدودیت در حرکت فک شود.
- عدم تناسب دندان‌ها: مشکلات فکی می‌تواند منجر به تناسب نامناسب و برخورد دندان‌ها شود. این ممکن است باعث عدم قابلیت بسته شدن صحیح دهان، فضای بیشتری بین دندان‌ها و یا برخورد نامناسب آن‌ها باشد.
- صدای خراشیدن یا فرسایش: در برخی از موارد، مشکلات فکی می‌توانند باعث صدای خراشیدن یا فرسایش دندان‌ها شوند.
- احساس فشار و خستگی در منطقه فکی: احساس فشار، خستگی و بی‌راحتی در منطقه فک و مفاصل فکی نیز ممکن است به مشکلات فکی اشاره کند.
در صورت تجربه هر یک از این علائم یا هر نوع ناراحتی دیگر در منطقه فک، توصیه می‌شود به پزشک دندانپزشک یا پزشک ارتودنتیست مراجعه کنید تا تشخیص و درمان مناسب را دریافت کنید.
درمان مشکلات فکی
مشکلات فکی می‌توانند به صورت گوناگونی در افراد دیده شوند و بسته به نوع و شدت مشکل، روش‌های درمانی متفاوتی برای آن‌ها وجود دارد. در زیر، برخی از روش‌های درمانی مشکلات فکی را ذکر می‌کنم:
ارتودنسی:
این روش درمانی شامل ارتودنسی نامرئی، ارتودنسی ثابت، ارتودنسی سرامیکی و غیره و با استفاده از براکت‌ها (باندها) و سیم‌های فلزی یا شفاف بر روی دندان‌ها استفاده می‌شود. ارتودنسی برای تنظیم و بهبود تناسب بین دندان‌ها و فک‌ها و همچنین بهبود عملکرد دهان و فک‌ها استفاده می‌شود.
ارتودنسی تزریقی:
در این روش، از میان دندان‌ها و فک‌ها از یک سیستم تزریقی استفاده می‌شود. این سیستم شامل یک سری لوله‌ها و اتصالات است که به دندان‌ها و فک‌ها متصل می‌شوند. با استفاده از این روش، فشار و قدرت مورد نیاز برای تنظیم رشد فک‌ها و دندان‌ها اعمال می‌شود.
جراحی فک
در برخی موارد، وقتی مشکلات رشدی فک‌ها به شدت بالا یا عدم تناسب جدی است، ممکن است نیاز به جراحی برای تنظیم و ترمیم فک‌ها وجود داشته باشد. جراحی فک ممکن است شامل جابجایی فک‌ها، تغییر اندازه فک‌ها، ترمیم عضلات و بافت‌های مرتبط و غیره باشد.
همه این روش‌ها نیازمند ارزیابی دقیق و تشخیص توسط پزشک تخصصی ارتودنسی یا جراح فک و صورت هستند. پزشک شما پس از ارزیابی و تشخیص، بهترین روش درمانی را برای شما تعیین خواهد کرد.
عدم تناسب رشدی فک ها
عدم تناسب رشدی فک‌ها، به عنوان یکی از مشکلات فکی، به وجود آمدن تفاوت‌های نامتناسب در اندازه، شکل یا موقعیت فک‌ها اشاره دارد. این مشکل می‌تواند در دو نوع اصلی رخ دهد:
1. عدم تناسب رشدی فک بالا و پایین
در این حالت، اندازه یکی از فک‌ها (بالا یا پایین) نسبت به فک دیگر بیشتر یا کمتر است. به‌عنوان مثال، فک بالا ممکن است کوچکتر از حد معمول باشد، که به آن “عقب مانده بالا” یا “فک بالا کوچک” می‌گویند. یا فک پایین ممکن است بزرگتر از حد معمول باشد، که به آن “عقب مانده پایین” یا “فک پایین بزرگ” می‌گویند. این نوع عدم تناسب می‌تواند منجر به مشکلات در بیت دندانی، استحکام جوانه‌ها، تناسب صورتی و عملکرد طبیعی فک‌ها شود.
2. عدم تناسب رشدی فک‌های جانبی
در این حالت، فک‌ها به طور نامتناسب در جهت جانبی رشد میکنند. ممکن است یک فک به سمت راست یا چپ بیشتر از حد معمول رشد کند، که به آن “عقب مانده جانبی” یا “فک جانبی کوچک” می‌گویند. این مشکل می‌تواند باعث ایجاد اختلالاتی در تعادل بین دندان‌ها، عضلات صورت و مفاصل فکی شود.
علل عدم تناسب رشدی فک‌ها ممکن است شامل عوامل ژنتیکی، عادات بد در بچگی مانند استفاده از بطری برای خوردن و نوشیدن، فرم و سایز غیرطبیعی ساختارهای فکی، تروما، عفونت‌ها و مشکلات مرتبط با توانایی جوانه‌ها باشد.
در صورت مشاهده علائم عدم تناسب رشدی فک‌ها، بهتر است به یک پزشک دندانپزشک یا متخصص فک و صورت مراجعه کنید. پزشک می‌تواند با استفاده از بررسی‌های بالینی، تصاویر رادیولوژیک و سایر ابزارهای تشخیصی، تشخیص دقیق برای عدم تناسب رشدی فک‌ها بگذارد و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
این برنامه درمانی ممکن است شامل استفاده از آپارات‌ها، دستگاه‌بازویی، درمان ارتودنسی، عمل جراحی فک و صورت یا ترکیبی از این روش‌ها باشد. هدف از درمان عدم تناسب رشدی فک‌ها، بهبود عملکرد و ظاهر فک‌ها، بهبود تناسب بین دندان‌ها و ایجاد تعادل مناسب در ساختار صورت است.
درمان عدم تناسب رشدی فک ها با ارتودنسی
درمان عدم تناسب رشدی فک‌ها با استفاده از ارتودنسی معمولاً به عنوان یکی از روش‌های اولیه درمان در نظر گرفته می‌شود. در این روش، از براکت‌ها (باندها) و سیم‌های فلزی یا شفاف بر روی دندان‌ها استفاده می‌شود تا به تنظیم و بهبود تناسب بین دندان‌ها و فک‌ها بپردازد.
بهترین سن برای درمان عدم تناسب رشدی فک ها
درمان مشکل عدم تناسب رشدی فک‌ها با استفاده از ارتودنسی معمولاً در دوران نوجوانی انجام می‌شود. در بیشتر موارد، پزشک ارتودنتیست توصیه می‌کند که درمان ارتودنسی برای تنظیم رشد فک‌ها و دندان‌ها در دوران دندان‌پاشی (هنگامی که دندان‌های دائمی جایگزین دندان‌های شیری می‌شوند) آغاز شود.
در بیشتر موارد، دندان‌پاشی در دوران 11 تا 13 سالگی رخ می‌دهد، اما این میزان می‌تواند در هر فردی متفاوت باشد. در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که درمان ارتودنسی در دورانی قبل از دندان‌پاشی آغاز شود، به خصوص اگر مشکلات جدی‌تری در رشد فک‌ها و دندان‌ها وجود داشته باشد.
به هر حال، اگر شما یا فردی دیگری نیاز به درمان عدم تناسب رشدی فک‌ها دارید، مهم است که به زودی با پزشک ارتودنتیست مشورت کنید. پزشک می‌تواند بر اساس سن، شدت مشکل و نیازهای شما یا فرد مورد نظر، برنامه درمانی مناسب را تعیین کند. همچنین، ممکن است در برخی موارد نیاز به هماهنگی درمانی با دیگر تخصص‌ها مانند جراح فک و صورت نیز وجود داشته باشد.
سخن پایانی
مشکلات فکی می‌توانند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر قابل توجهی بگذارند. اما خوشبختانه، با تشخیص صحیح و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، بسیاری از مشکلات فکی قابل بهبود و مدیریت هستند. درمان مشکلات فکی معمولاً توسط پزشکان ارتودنتیست یا جراحان فک و صورت انجام می‌شود و شامل روش‌های مختلفی می‌شود که به نیازها و شرایط هر فرد بستگی دارد.
دکتر مهدیه خسروی – متخصص ارتودنسی و ناهنجاری های فک و صورت