آنچه در مورد دندان شیری باید بدانیم!

دندان شیری کودکان

دندان شیری کودکان یا همان دندان‌های بچه‌گانه، مجموعه‌ای از دندان‌های اولیه هستند که در دوره‌ی اولیه‌ی رشد کودکان بروی فک قرار می‌گیرند. بطور معمول، دندان شیری شامل 20 دندان است که تا حدود 6 سالگی به طور کامل پدیدار می‌شوند. این دندان‌ها شامل 8 دندان جلویی بالا و پایین (4 دندان بالا و 4 دندان پایین) و 12 دندان جانبی (8 دندان خلفی و 4 دندان کینه‌ای) می‌شوند.

در این مقاله از کلینیک ارتودنسی دکتر خسروی به بررسی اهمیت و مراقبت از دندان شیری میپردازیم.

اهمیت دندان شیری

دندان‌های شیری یا دندان‌های بچگانه اهمیت زیادی در سلامت دهان و رشد صحیح کودک دارند. در زیر، اهمیت دندان‌های شیری را به شما توضیح می‌دهم:

کمک به خوردن و گوشتن:

دندان‌های شیری نقش بسیار مهمی در فرآیندهای مکانیکی خوردن و گوشتن غذا دارند. با داشتن دندان‌های شیری، کودک می‌تواند غذاها را به خوبی کامل کند و مواد غذایی را به خوبی جوید.

حفظ فضای لازم:

دندان‌های شیری در فک کودک‌ها فضاهای مشخصی را به خود اختصاص می‌دهند. این فضاها برای رشد دندان‌های دائمی آینده بسیار مهم هستند. اگر دندان‌های شیری زودتر از موعد خود افت کنند یا به‌دنبال برخی مشکلات از بین بروند، فضاهای لازم برای دندان‌های دائمی در موعد مناسب فراهم نمی‌شود و ممکن است منجر به درمان ارتودنسی (درمان انحرافات دندانی) شود که در این صورت شما نیز مجبور به پرداخت هزینه ارتودنسی میشوید.

تلفیق کردن صحیح زبان:

دندان‌های شیری در تلفیق صحیح زبان نقش مهمی دارند. زبان به خوبی به دندان‌های شیری متماس باشد، کودک به درستی تلفیق صوت‌ها را بیاموزد و زبان را درست تلفظ کند. این امر در زمینه توسعه زبانی و گفتاری کودک بسیار مهم است.

اثر مستقیم بر رشد فک و صورت:

دندان‌های شیری در فرآیند رشد و توسعه فک و صورت کودک تأثیر قابل توجهی دارند. ضربه و فشاری که به دندان‌های شیری وارد می‌شود، به رشد سالم فک و صورت کمک می‌کند.

ایجاد اعتماد به نفس:

دندان‌های شیری کودکان در زمانهای اولیه رابطه او با دنیای بیرون را تعیین می‌کنند. دندان‌های سالم و قشنگ به کودک اعتماد به نفس بیشتری می‌دهد و در تعاملات اجتماعی و خنده و لبخند زیبا تأثیر مثبت دارد.

از اینرو، حفظ سلامت و بهداشت دندان‌های شیری برای کودکان بسیار مهم است. منظور از اینکه دندان‌های شیری پس از مدتی جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهنند، تضمین می‌کنند که این دندان‌های دائمی به درستی و به‌صورت سالم در جایگاه خود قرار بگیرند. بنابراین، بهترین راه برای حفظ دندان‌های دائمی سالم، مراقبت مناسب از دندان‌های شیری است.

مراقبت از دندان شیری

به طور کلی، برای حفظ دندان‌های شیری به موارد زیر توجه کنید:

– بهداشت دهانی منظم:

دندان‌های شیری نیاز به تمیزی و مراقبت دوره‌ای دارند. برای کودکان باید هر روز دو بار دندان‌ها را با مسواک نرم و خمیر دندان مناسب برسانند. همچنین، استفاده از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک کودکان برای بررسی‌های دوره‌ای و تمیزی حرفه‌ای دندان‌ها نیز توصیه می‌شود.

– رژیم غذایی سالم:

تغذیه مناسب و سالم نقش مهمی در سلامت دندان‌های شیری دارد. مصرف مواد غذایی شیرین و غذاهای با قند بالا را کاهش داده و به جای آن، به مصرف میوه‌ها، سبزیجات و موادغذایی پروتئینی مانند ماهی، گوشت، و لبنیات تاکید کنید.

– مراجعه به دندانپزشک کودکان:

مراجعه منظم به دندانپزشک کودکان برای بررسی‌های دوره‌ای و تشخیص مشکلات زودهنگام بسیار مهم است. دندانپزشک می‌تواند در صورت وجود هر گونه مشکل، تشخیص دهد و راهنمایی لازم را برای حفظ و مراقبت از دندان‌های شیری بدهد.

به یاد داشته باشید که دندان‌های شیری پیشازی برای دندان‌های دائمی هستند و مراقبت مناسب از آنها می‌تواند تأثیر بزرگی در سلامت دندان‌های دائمی و رشد صحیح دهان و فک کودک داشته باشد که در آینده مجبور به درمان ارتودنسی ثابت و یا ارتودنسی متحرک برای تصحیح دندان های دائمی نشود.

دندان شیری کی میافتد؟

دندان‌های شیری در طول دوره‌ی کودکی کودکان به تدریج جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهند. عملیات جایگزینی دندان شیری با دندان دائمی به صورت تدریجی و در مراحل مختلف اتفاق می‌افتد. معمولاً، یک کودک در حدود 6 سالگی شروع به از دست دادن دندان‌های شیری خود می‌کند و فرآیند جایگزینی در طول چند سال ادامه می‌یابد.

دندان‌های شیری به ترتیب از جلو به عقب و از بالا به پایین جایگزین می‌شوند. به عنوان مثال، اولین دندان شیری که از دست می‌دهیم عموماً دندان جلویی پایینی است و بعد از آن دندان جلویی بالایی. سپس دندان‌های جانبی و دندان‌های کینه‌ای جایگزین می‌شوند. در نهایت، آخرین دندان شیری که جای خود را به دندان دائمی می‌دهد، عموماً دندان کینه‌ای بالا و پایین است.

برای بیشترین بخش، فرآیند جایگزینی دندان شیری با دندان دائمی تا حدود 12 تا 13 سالگی کامل می‌شود، اما ممکن است در برخی افراد این فرآیند کمی زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد. همچنین، برای هر کودک ممکن است زمانی که دندان‌های شیری را از دست می‌دهد و دندان‌های دائمی در مکان آنها ظاهر می‌شوند، متفاوت باشد.

تفاوت دندان شیری و دائمی

دندان‌های شیری و دندان‌های دائمی در چندین جنبه تفاوت دارند. در ادامه، به برخی از این تفاوت‌ها اشاره می‌کنم:

1. تعداد دندان‌ها:

دندان‌های شیری کودکان شامل 20 دندان است (8 دندان جلویی و 12 دندان جانبی)، در حالی که دندان‌های دائمی حدوداً 32 دندان هستند (8 دندان جلویی و 24 دندان جانبی).

2. اندازه و شکل:

دندان‌های شیری کوچکتر و کوتاه‌تر از دندان‌های دائمی هستند. همچنین، شکل و طرح سطح دندان‌های دائمی به طور کلی متفاوت از دندان‌های شیری است.

3. ساختار داخلی:

دندان‌های دائمی دارای ساختار داخلی پیچیده‌تری هستند که شامل لایه‌های مختلف مانند لبه‌ی آسیب‌پذیرتر لبه‌ی زایروفیت و اسنادین است. این ساختار پیچیده‌تر دندان‌های دائمی را برای آسیب‌هایی مانند تسوس و حساسیت به عوامل خارجی مستعدتر می‌کند.

4. عمر مفید:

دندان‌های شیری معمولاً تا حدود 6 سالگی در دهان باقی می‌مانند و سپس به تدریج جایگزین دندان‌های دائمی می‌شوند. از طرفی، دندان‌های دائمی برای باقیماندن در طول عمر افراد طراحی شده‌اند و با مراقبت و بهداشت مناسب، می‌توانند تا زندگی کامل در دهان باقی بمانند.

5. عملکرد و وظیفه:

دندان‌های شیری نقش مهمی در جویدن غذا، تلفظ کلمات و حفظ فضای لازم برای دندان‌های دائمی ایفا می‌کنند. اما دندان‌های دائمی نقش بیشتری در جویدن، خرد کردن غذا و حفظ ساختار صحیح صورت و فک دارند.

دندان‌های شیری و دندان‌های دائمی هر دو برای سلامت دهان و عملکرد صحیح ضروری هستند. به همین دلیل، مراقبت و بهداشت مناسب از هر دو نوع دندان بسیار مهم است.

آیا دندان شیری ریشه دارد؟

بله، دندان‌های شیری ریشه دارند. اگرچه دندان‌های شیری کوچکتر و کوتاه‌تر از دندان‌های دائمی هستند، اما همچنان دارای ریشه‌هایی هستند که آنها را به فک متصل می‌کنند. ریشه‌های دندان‌های شیری در لبه‌ی زیرین مثانه‌ی فک قرار دارند.

وقتی فرآیند جایگزینی دندان شیری با دندان دائمی آغاز می‌شود، رشد دندان دائمی از زیر ریشه دندان شیری شروع می‌شود. در نتیجه، ریشه دندان شیری به تدریج جذب می‌شود و مکانیسم-Mechanism جذب ریشه به فرآیند ایجاد جای خالی برای دندان دائمی کمک می‌کند. در نهایت، زمانی که دندان شیری به طور کامل جذب شده و دندان دائمی در مکان خود ظاهر می‌شود، ریشه دندان شیری کاملاً ناپدید می‌شود.

بنابراین، می‌توان گفت که هر دندان شیری دارای ریشه است، اما این ریشه‌ها در طول فرآیند جایگزینی تدریجاً جذب می‌شوند و در نهایت ناپدید می‌شوند.

افتادن دندان شیری کودک

افتادن دندان شیری کودک یک فرآیند طبیعی است که در طول رشد و توسعه دندان‌های دائمی رخ می‌دهد. این فرآیند به عنوان تعویض دندان شناخته می‌شود. هنگامی که دندان دائمی در زیر دندان شیری رشد می‌کند، ریشه دندان شیری تدریجاً جذب می‌شود و در نتیجه دندان شیری از فک کودک جدا می‌شود و افت می‌کند.

افتادن دندان شیری ممکن است به طور طبیعی برخوردار اتفاق بیفتد، اما در برخی موارد نیاز به کمک و تداخل دارد. درصدد افتادن دندان شیری کودک خود، به موارد زیر توجه کنید:

1. زمانبندی طبیعی:

برای هر دندان شیری، یک زمانبندی طبیعی برای افتادن وجود دارد. به طور معمول، دندان‌های شیری در اواخر دوره پیش‌دبستانی و اوایل دوره ابتدایی افت می‌کنند. اما این زمانبندی می‌تواند بین کودکان متفاوت باشد.

2. روند طبیعی:

قبل از افتادن دندان شیری، ممکن است دندان دائمی زیر آن رشد کند و ریشه دندان شیری جذب شود. در نتیجه، دندان شیری به طور طبیعی لغو می‌شود و از فک کودک جدا می‌شود.

3. تداخل و مشکلات:

در برخی موارد، دندان شیری ممکن است به علت تداخل با دندان دائمی یا مشکلات دیگری مانند تسوس شدید، شکستگی یا عفونت باید توسط دندانپزشک جراحی شود. در این صورت، دندانپزشک تصمیم خواهد گرفت که آیا دندان شیری باید خارج شود یا نه.

در هر صورت، اگر شما نگرانی در مورد افتادن دندان شیری کودک خود دارید، بهتر است با دندانپزشک کودکان مشورت کنید. او می‌تواند وضعیت دندان‌های شیری و دندان‌های دائمی را بررسی کرده و راهنمایی لازم را به شما ارائه دهد.

ترتیب افتادن دندان شیری

ترتیب افتادن دندان‌های شیری ممکن است بین افراد متفاوت باشد، اما در بیشتر موارد، دندان‌های شیری به ترتیب زیر از فک کودک جدا می‌شوند:

1. دندان‌های جلو پایین (دندان‌های راحت‌ترین دندان‌ها برای کودکان برای لرزیدن و افتادن هستند)
2. دندان‌های جلو بالا
3. دندان‌های کناری پایین
4. دندان‌های کناری بالا
5. دندان‌های کینه (دندان‌های عقل)

بنابراین، دندان‌های جلو پایین اولین دندان‌هایی هستند که در حدود 6 تا 8 سالگی افت می‌کنند. سپس به ترتیب بالا برده می‌شویم، و در نهایت دندان‌های عقل در حدود 17 تا 21 سالگی افت می‌کنند.

مهم است بدانید که این ترتیب تنها یک الگوی معمول است و ممکن است در برخی افراد تغییر کند. همچنین، زمان افتادن دندان‌های شیری ممکن است در هر کودکی متفاوت باشد. اگر شما نگرانی خاصی در مورد ترتیب یا زمان افتادن دندان‌های شیری کودک خود دارید، بهتر است با دندانپزشک کودکان مشورت کنید تا بتوانند وضعیت دندان‌های کودک شما را بررسی کرده و راهنمایی لازم را بدهند.

آبسه دندان شیری کودکان

آبسه دندان شیری به معنی تورم و قرمز شدن لثه در اطراف دندان شیری است که در حال سوراخ شدن است. طی این فرایند، دندان شیری از زیر لثه به بیرون می‌آید و در این مرحله، لثه ممکن است آبسه و تورم نمایش دهد. یکی از علل احتمالی آبسه دندان شیری، فشار و فرازمینی دندان در زیر لثه است.

آبسه دندان شیری معمولاً به صورت موقتی است و در طی چند روز یا هفته به طور طبیعی بهبود می‌یابد. با این حال، ممکن است در برخی از موارد ناراحتی و درد در اثر آبسه دندان شیری رخ دهد.

درمان آبسه دندان شیری

در صورتی که کودک شما دارای آبسه دندان شیری است و ناراحتی زیادی دارد، می‌توانید به روش‌های زیر برای کاهش علائم آبسه دندان شیری کمک کنید:

• استفاده از گوشت یا یخ: می‌توانید به کودک یک قطعه کوچک از گوشت یخ یا یخ را در دهانش بدهید. این کار به کاهش تورم و تسکین درد مرتبط با آبسه دندان شیری کمک می‌کند.
• ماساژ لثه: با استفاده از انگشت شست خود، با ملاحظه به نرمی ماساژ لثه دندان آبسه شده را انجام دهید. این کار می‌تواند به بهبود خونرسانی به منطقه و کاهش تورم کمک کند.
• استفاده از مسکن‌های موضعی: در صورت نیاز، می‌توانید از ژل‌ها و کرم‌های موضعی حاوی داروهای ضد التهاب و مسکن استفاده کنید. قبل از استفاده از هرگونه دارو، بهتر است با پزشک یا دندانپزشک کودک مشورت کنید.
• تغذیه نرم: در این دوره، ممکن است کودک دارای نارسایی در خوردن مواد سخت باشد. تغذیه او را به مواد نرم و آسان برای جویدن و خوردن محدود کنید تا علائم آبسه کمتر شود.

در هر صورت، اگر آبسه دندان شیری باعث نگرانی شما می‌شود یا علائم بهبود نمی‌یابند، بهتر است به دندانپزشک کودک مراجعه کنید.

دکتر مهدیه خسروی

دکتر مهدیه خسروی – متخصص ارتودنسی و ناهنجاری های فک و صورت