تنفس دهانی ( از علل و عوارض تا درمان با ارتودنسی)

تنفس دهانی چیست؟

تنفس دهانی یک الگوی تنفس است که در آن هوا از طریق دهان و به صورتی که نازل و کوتاه است، وارد ریه‌ها می‌شود، در حالی که باید تنفس بینی تنها مسیر مناسب برای ورود هوا به ریه‌ها باشد. تنفس دهانی می‌تواند به صورت موقت یا مزمن اتفاق بیافتد. در این مقاله از مجله ارتودنسی کلینیک دکتر خسروی به بررسی علائم، عوارض و روش های درمان تنفس دهانی میپردازیم.

علل موقتی تنفس دهانی

دلایل موقتی تنفس دهانی ممکن است عبارت باشند از:

• – تنگی ناشی از آنفلام (تورم مجاری هوایی) به دلیل التهاب مجاری تنفسی علفهای خارجی، آلرژی‌ها یا عفونت‌ها.
• – برخی مشکلات دندانی مانند خراشیدگی دندان‌ها یا ترمیم‌های نامناسب که باعث درد یا تنگی مجاری تنفسی می‌شوند.
• – استفاده از ماسک تنفسی در برخی ورزش‌ها یا فعالیت‌های بدنی شدید که باعث می‌شود افراد ناخواسته از دهان تنفس کنند.

تنفس دهانی مزمن

تنفس دهانی مزمن، به عنوان یک الگوی تنفس مداوم و اصلی، ممکن است علائم و عوارض مختلفی را به همراه داشته باشد و نیاز به ارزیابی و درمان دارد. برخی از علائم و عوارض تنفس دهانی مزمن عبارتند از:

– خشکی دهان و لب‌ها
– بوی بد دهان
– خستگی و خواب آلودگی در طول روز
– خشکی و التهاب گلو
– عفونت‌های تنفسی مکرر
– اختلال در رشد و توسعه صحیح فک و دندان‌ها
– مشکلات خواب مانند خواب آلودگی، خوابیدن با دهان باز و هپنوپنی (توقف کوتاه تنفس در طول خواب)

در ادامه به بررسی علل و سپس راه های درمان این اختلال مانند روش ارتودنسی دندان شامل ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک خواهیم پرداخت.

علل تنفس دهانی مزمن

تنفس دهانی مزمن می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند انسداد مجاری هوایی بینی، عیب‌های ساختاری در نازل‌ها، عفونت‌ها، التهاب‌ها، عوارض جراحی یا اشکالات ارتودنسی باشد. در صورتی که شما یا کسی که می‌شناسید از تنفس دهانی مزمن رنج می‌برید، توصیه می‌شود به یک پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا دندانپزشک مراجعه کنید تا علت و درمان صحیح را تعیین کنند.

 علائم وجود تنفس دهانی در کودکان

تنفس دهانی در کودکان نیز می‌تواند به علائم و عوارض خاصی منجر شود. در زیر به برخی از علائم و نشانه‌های وجود تنفس دهانی در کودکان اشاره می‌کنم:

1. دهان باز بودن: اگر کودک به طور مداوم دهان خود را باز داشته و از بینی تنفس نکند، این می‌تواند نشانه تنفس دهانی باشد.
2. خشکی دهان و لب‌ها: کودکی که از طریق دهان تنفس می‌کند، ممکن است دچار خشکی دهان و لب‌ها شود.
3. خستگی و خواب آلودگی: تنفس دهانی می‌تواند باعث خستگی بیشتر در کودکان شود و آن‌ها را در طول روز خواب آلوده کند.
4. مشکلات خواب: کودکانی که به طور مداوم از دهان تنفس می‌کنند، ممکن است مشکلات خوابی مانند خواب آلودگی، خوابیدن با دهان باز و آپنه خوابSleep apnea داشته باشند.
5. عفونت‌های تنفسی مکرر: کودکانی که به طور مداوم از دهان تنفس می‌کنند، ممکن است بیشتر به عفونت‌های تنفسی مبتلا شوند، زیرا بینی به عنوان فیلتر طبیعی برای هوا وارد شده عمل نمی‌کند.

اگر به هر دلیلی مشکوک به وجود تنفس دهانی در کودک خود هستید، توصیه می‌شود به پزشک کودکان مراجعه کنید تا علت این مشکل را تشخیص داده و درمان صحیح را تعیین کند. پزشک می‌تواند با انجام بررسی‌های فیزیکی و تشخیصی مانند ارزیابی جریان هوا، انجام آزمایش‌های تشخیصی و مشاهده رفتار تنفسی کودک، به تشخیص درست برسد و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.

درمان تنفس دهانی و بهبود تنفس به کمک ارتودنسی

ارتودنسی یک روش درمانی است که می‌تواند در بهبود تنفس دهانی موثر باشد، اگر علت اصلی تنفس دهانی در مشکلات ارتودنسی مانند عدم هم‌ترازی فک‌ها یا برگشت فک عقب باشد. در زیر، نحوه عملکرد ارتودنسی در درمان تنفس دهانی را توضیح می‌دهیم:

1. تشخیص:

ابتدا، پزشک ارتودنتیست یا تخصصی مشابه بررسی و تشخیص دقیق می‌دهد. او شما را مورد بررسی قرار می‌دهد و علائم و علل تنفس دهانی را بررسی می‌کند. اگر مشکل اصلی در تنفس دهانی مربوط به مشکلات ارتودنسی مانند عدم هم‌ترازی فک‌ها یا برگشت فک عقب باشد، روش درمانی ارتودنسی مانند ارتودنسی دیمون، ارتودنسی فانکشنال و غیره مطرح می‌شود.

2. نصب ارتودنسی:

اگر پزشک تشخیص دهد که ارتودنسی برای شما مناسب است، پس از اندازه‌گیری‌های لازم، ارتودنسی به شما تعیین می‌شود. ارتودنسی یک دستگاه است که معمولاً از پلاستیک یا فلز ساخته می‌شود و بر روی دندان‌ها و جفت فک‌ها قرار می‌گیرد. این دستگاه با تنظیم فک‌ها و مجرای هوا، می‌تواند عملکرد تنفس را بهبود بخشد.

3. تنظیم و تعدیل:

پس از نصب ارتودنسی، پزشک شما را هدایت می‌کند تا ارتودنسی را به درستی استفاده کنید. او ممکن است نیاز به تنظیم و تعدیل دوره‌ای داشته باشد تا بهبود‌های لازم را در تنفس دهانی شما بررسی کند. در صورت نیاز، تغییراتی در ارتودنسی اعمال می‌شود تا بهبود تنفس دهانی شما مشاهده شود.

4. پیگیری و مراقبت:

پس از نصب ارتودنسی، نیاز به پیگیری مداوم و مراقبت ویژه دارید. پزشک ارتودنتیست شما ممکن است جلسات برنامه‌ریزی شده را برای بررسی پیشرفت شما و تغییرات لازم در ارتودنسی برنامه‌ریزی کند.

مهم است بدانید که درمان با ارتودنسی ممکن است زمان بر باشد و نیاز به صبر و همکاری شما داشته باشد. همچنین، ارتودنسی تنهامی‌تواند در بهبود تنفس دهانی مفید باشد اگر علت اصلی تنفس دهانی مربوط به مشکلات ارتودنسی باشد. اما باید توجه داشت که تنفس دهانی ممکن است علل متعددی داشته باشد و ارتودنسی تنها در مواردی کارآمد است که با مشکلات ارتودنسی همراه است.

همچنین، درمان تنفس دهانی با استفاده از ارتودنسی نیاز به ارزیابی دقیق و تشخیص توسط پزشک متخصص دارد. بنابراین، بهتر است با پزشک ارتودنتیست یا تخصصی مرتبط مشورت کنید تا تشخیص دقیقی در مورد وضعیت شما قرار دهد و راهنمایی لازم را ارائه کند.

در کنار ارتودنسی، مراقبت‌های دیگری نیز برای بهبود تنفس دهانی می‌تواند مفید باشد. به عنوان مثال:

• بهداشت دهان و دندان: حفظ بهداشت دهان و دندان از طریق مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک بسیار مهم است.
• تمرینات تنفسی: تمرین‌های تنفسی مثل تنفس عمیق، تمرینات کششی و تنفس از طریق بینی می‌تواند به بهبود تنفس دهانی کمک کند.
• تغییر عادات بد: از جمله ترک کردن سیگار و محدود کردن مصرف الکل و مواد مخدر، زیرا این عادات می‌توانند تنفس دهانی را تشدید کنند.
• مراقبت از عوامل محیطی: از عوامل محیطی آلرژی‌زا مانند غبار، آلودگی هوا و آلرژن‌ها دوری کرده و از روش‌های موجود برای مدیریت آن‌ها استفاده کنید.

در هر صورت، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید درمان مناسبی را برای تنفس دهانی خود پیدا کنید.

 تنفس دهانی چه تاثیری روی دهان و دندان می گذارد؟

تنفس دهانی مزمن و مداوم می‌تواند تأثیرات منفی بر روی دهان و دندان‌ها داشته باشد. در زیر به برخی از این تأثیرات اشاره می‌کنم:

خشکی دهان:

تنفس از طریق دهان می‌تواند باعث خشکی دهان شود. این مسئله می‌تواند موجب عدم تعادل در ترشح بزاق شده و رشد باکتری‌ها را تسهیل کند، که نتیجه آن می‌تواند بوی بد دهان و ایجاد مشکلات دندانی باشد.

بوی بد دهان:

تنفس دهانی می‌تواند باعث تجمع باکتری‌ها در دهان شود و بوی بد دهان ایجاد کند. این به دلیل کاهش تولید لعاب طبیعی در دهان و تجمع باکتری‌ها در محیط دهان است.

مشکلات دندانی:

تنفس دهانی مزمن می‌تواند تأثیرات منفی بر روی سلامت دندان‌ها داشته باشد. برای مثال، دهان باز بودن مداوم می‌تواند به عضلات و بافت‌های دهان و صورت فشار وارد کند و باعث تغییر در طرح لب و چهره شود. همچنین، تنفس دهانی می‌تواند باعث تغییرات در موقعیت دندان‌ها، اختلال در رشد فک‌ها و ایجاد اختلالات ارتودنسی مانند برهنگی (بیت عمقی) و تنگی فکی شود.

عفونت‌های دهان و لثه:

تنفس دهانی می‌تواند باعث افزایش خطر عفونت‌های دهان و لثه شود. باکتری‌ها و بافت‌های زائد در دهان می‌توانند التهاب در لثه‌ها و بافت‌های نرم دهان را ایجاد کنند و به عفونت‌های دهانی، لثه‌ای و حتی عفونت‌های جدی‌تر مانند عفونت‌های آمیبی و پریودنتال (مربوط به بافت‌های حول دندان) منجر شوند.

خطر تسویه نامناسب دندان‌ها:

تنفس دهانی می‌تواند باعث تغییر در الگوی تسویه دندان‌ها شود. این موضوع می‌تواند به تراوش‌های دندانی، تخریب دندان‌ها و ایجاد مشکلات ارتودنسی منجر شود.

تنفس دهانی مزمن می‌تواند به علت‌های مختلفی از جمله انسداد مجرای نفس، عوارض عضلانی و ساختاری، عوامل عصبی و مزمن بودن التهابات تنفسی رخ دهد. برای تشخیص و درمان تنفس دهانی مزمن در کودکان، بهتر است با پزشک کودکان یا دندانپزشک مشورت کنید.

دیگر روش های درمانی تنفس دهانی

روش‌های درمانی برای تنفس دهانی می‌توانند بهبود وضعیت تنفس و کاهش تأثیرات منفی آن بر دهان و دندان‌ها را به هدف داشته باشند. در زیر، تعدادی از روش‌های معمول درمان تنفس دهانی را بررسی می‌کنم:

1. تشخیص و درمان علت اصلی:

اگر تنفس دهانی ناشی از مشکلات تنفسی مانند انسداد مجرای نفس، التهابات تنفسی مزمن و غیره است، درمان اصلی این علل باید انجام شود. برای این منظور، مراجعه به پزشک متخصص تنفسی یا متخصص گوش و حلق و بینی می‌تواند لازم باشد.

2. آموزش تنفس صحیح:

تکنیک‌های تنفس صحیح و نازل‌کردن تنفس به مجرای بینی می‌تواند به کاهش تنفس دهانی کمک کند. این شامل تمرینات تنفسی مانند تنفس عمیق، تنفس محیطی و استفاده از تکنیک‌های آرامش و مدیتیشن است. مراجعه به فیزیوتراپیست یا مربی تنفس می‌تواند در این زمینه مفید باشد.

3. تقویت عضلات دهان و فک:

تقویت عضلات دهان و فک می‌تواند به کنترل بهتر تنفس و پایداری مجرای هوا کمک کند. این شامل انجام تمرینات و تکنیک‌های تقویت عضلات دهان و فک است. مراجعه به توانبخشی دهان و فک یا متخصص توانبخشی می‌تواند در این زمینه راهنمایی کننده باشد.

4. مراقبت از دهان و دندان‌ها:

بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است برای کاهش تأثیرات منفی تنفس دهانی. این شامل مراقبت منظم از دندان‌ها با تمیز کردن دندان‌ها و استفاده از نخ دندان، مسواک‌زنی منظم، استفاده از آب دهان و شستشوی منظم دهان است.

5. مراجعه به دندانپزشک:

در صورت وجود مشکلات دندانی ناشی از تنفس دهانی مانند تخریب دندان‌ها، عفونت‌های دهان و لثه و تغییرات در تسویه دندان‌ها، مراجعه به دندانپزشک ضروری است. او می‌تواند برنامه درمانی مناسب را برای شما تعیین کند و مشاوره لازم را در خصوص مراقبت از ددندان‌ها و رفع مشکلات دندانی مرتبط با تنفس دهانی ارائه دهد.

6. استفاده از محصولات ضد تنفس دهانی:

برخی از محصولات شامل آب دهان ضدبو، پاستیل‌ها و نعناع‌های آرامش بخش می‌توانند به تا حدودی تنفس دهانی را تاخیر دهند و بوی نامطبوع دهان را کاهش دهند. با این حال، این محصولات تنها به عنوان یک راهکار موقت استفاده شوند و باید بهبود علت اصلی تنفس دهانی را جستجو کرد.

7. مراقبت از عوامل تحریک‌کننده:

عواملی مانند مصرف دخانیات، مصرف الکل، غذاهای تند و معتادکننده، قهوه و نوشیدنی‌های گازدار می‌توانند تنفس دهانی را تشدید کنند. تلاش کنید این عوامل را کاهش دهید و سبک زندگی سالم‌تری را انتخاب کنید.

8. مشاوره روانشناختی:

برخی از افراد ممکن است به دلیل عوامل روانی مانند استرس یا اضطراب، به تنفس دهانی مبتلا شوند. در این صورت، مشاوره روانشناختی و تکنیک‌های مدیریت استرس و اضطراب می‌تواند مفید باشد.

مهم است بدانید که درمان تنفس دهانی بستگی به علت اصلی و شدت آن دارد. برای درمان موثر، معمولاً ترکیبی از روش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهتر است با متخصص مربوطه مانند پزشک تنفسی، دندانپزشک یا متخصص گوش و حلق و بینی مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسب برای شما تعیین شود.

دکتر مهدیه خسروی

دکتر مهدیه خسروی – متخصص ارتودنسی و ناهنجاری های فک و صورت